Wattman

Het cafeetje Wattman aan het Tramplein is de beste uitvalsbasis voor een alternatief bezoek aan de machtige Scheldestad Antwerpen. Zeker als je even geen zin hebt in onmetelijk shoppen op de Meir of de toeristische hoogtepunten van ’t Stad al eens gezien hebt, verdient het aanbeveling ook dat andere Antwerpen eens te leren kennen. Off the beaten track dus, op naar de wijk Zurenborg in Berchem.

Tussen de Tramplein en de Uitbreidingsstraat bevinden zich ontegenzeggelijk de allermooiste panden van de stad. Maak kennis met de Cogels-Osylei, een brede kasseienstraat met een trambaan in het midden waarlangs de industriëlen van het belle époque hun weelde vertaalden in architectonische pareltjes. Stuk voor stuk zijn het kleine paleizen die wedijveren om de status ‘mooiste huis van Antwerpen’.

Tal van bouwstijlen zijn hier gecombineerd en bieden een uitbundig inkijkje in het wereldbeeld van rijke Antwerpenaren die hier rond 1900 hun huizen optrokken. Geniet van prachtige art deco- en jugendstil-elementen, maar laat je ook verrassen door Weense, Venetiaanse en zelfs Byzantijnse tierlantijntjes. Bedenk dat in 1873 hier al een paardentrammetje naar de Grote Markt reed en deze wijk in opkomst doorkruiste.

Indrukwekkende villa's

De Cogels-Osylei - wat een prachtige straatnaam - kwam tot stand in 1887 en is genoemd naar de families Cogels en Osy, die samen het grootste deel van alle gronden in Zurenborg bezaten. Ze stonden aan de wieg van de 'Société Anonyme pour la Construction de Maisons Bourgeoises', in goed Vlaams de 'Naamlooze Maatschappij voor het Bouwen van Burgershuizen'. Om de status van de wijk te vergroten werden indrukwekkende villa’s gebouwd, allemaal ontworpen door de meest vooraanstaande architecten van die tijd.

Het had trouwens niet veel gescheeld of al deze pareltjes waren verdwenen. De Cogels-Osylei dreigde in de jaren zestig van de vorige eeuw te verdwijnen; de belle-époquehuizen stonden bijna allemaal leeg. Toen het stadsbestuur van Antwerpen besloot de panden te slopen, kwam een groep journalisten, architecten, schrijvers en kunstenaars in het geweer om deze historische vergissing te voorkomen. Met succes. De huizen werden voor een habbekrats gekocht en opgeknapt.

Nu zijn ze een fortuin waard. Om je een idee te geven. Vorig jaar stond de iconische art-nouveauwoning Quinten Matsijs te koop. Vraagprijs: bijna 1,3 miljoen euro.

Vier jaargetijden

Wie wil de Cogels-Osylei trouwens ooit verlaten? Als je hier woont, ga je de deur toch nooit meer uit. Hooguit om even naar de kruising van de Waterloostraat en de Generaal Van Merlenstraat te wandelen om daar te zien hoe de vier jaargetijden Lente, Zomer, Herfst en Winter op vier straathoeken in mozaïek zijn vereeuwigd. Of op café te gaan in een van de kroegen aan de Dageraadplaats. Dit plein wordt ‘s avonds verlicht door een sterrenhemel van ledlampjes.

Nog liever nog zou ik naar ‘Wattman’ gaan. Het cafeetje aan de Tramplaats is genoemd naar de bestuurder van de eerste elektrische tram die hier ooit naar het centrum van Antwerpen reed. Strijk neer op het terras, bestel een Bolleke en ontdek dat de trams nog steeds de meer dan honderd jaar oude remise in- en uitrijden.

En wil je weten hoe een trambestuurder er vroeger uitzag? Koop dan album 70 van Suske en Wiske dat verscheen in 1967. De titel? Wattman natuurlijk!