Nantillois

‘Ils ont bien merité de la patrie’. Zeven woorden op het kleine oorlogsmonument op het Place du Grand Four in het piepkleine Franse dorpje Nantillois vatten samen wat Jules Cochard, Gabriel Landrin, Justin Leprince, Henri Reignier en de drie broers Camille, Emile en Eugène Mouton is overkomen. Ze zijn in La Grande Guerre (1914-1918) gevallen voor hun vaderland en worden hier geëerd. Zeven woorden voor zeven jongens uit een boerengehucht in het dunbevolkte departement Meuse dat vandaag de dag amper 65 inwoners telt. Het zullen er tijdens de Eerste Wereldoorlog niet veel meer zijn geweest.

INKTZWART

Alle wegen van Nantillois komen samen op het Place du Grand Four, een typisch Frans pleintje waar de buurvrouw van huisnummer 2 waar ik deze week woon elke dag de geraniums water geeft. Voordat de brandende zon het pleintje tot een ondraaglijke plek maakt, wandelt ze met haar gieter naar de dorpspomp. Een ritueel dat zich elke ochtend herhaalt. De kleurrijke geraniums bloeien uitbundig; een schril contrast met de inktzwarte dorpsgeschiedenis die hier wordt beschreven.

Amper twee maanden na de moord op de Oostenrijkse troonopvolger Frans Ferdinand in Sarajevo – de directe aanleiding voor de Eerste Wereldoorlog – barstte de strijd in Nantillois los. Vanaf 30 augustus 1914 veegden Frans en Duits artillerievuur het dorpje in korte tijd van de kaart. Een luchtfoto op een informatiepaneel laat zien dat niet alleen boerderijen, maar ook de mairie en de kerk werden verwoest. Echt alle gebouwen lagen in puin en werden omgeven door een maanlandschap vol kraters.

NIET TE BEVATTEN

De vraag waarom dit onbeduidende dorpje zo snel werd opgeslokt door de Grote Oorlog wordt op het informatiepaneel beantwoord. Dicht bij de Maas had het Duitse leger een groot rangeerterrein veroverd. Het zesde Franse artilleriekorps nam het spoorwegemplacement onder vuur om de aanvoer van Duitse troepen en oorlogsmaterieel te verhinderen, maar werd vanuit het bos van Châtillon onophoudelijk beschoten door de kanonnen van de negende Duitse divisie.

De bevolking van Nantillois sloeg op de vlucht, huis en haard achterlatend. In het dorp waren zes burgerslachtoffers te betreuren. Hun namen staan óók op het monument: Hippolyte Arnould, Jean Baptiste Beauzee, Jean Marie Collet, Valentin Duchance, Pierre Périn en Zénon Raulin. Ik maak een kleine rekensom en becijfer dat het nietige Nantillois niet alleen werd geruïneerd, maar ook meer dan dozijn oorlogsslachtoffers te betreuren had. Op een bevolking van amper zeventig inwoners...

Niet te bevatten als je nu op het Place du Grand Four zit en de stilte alleen doorbroken wordt door tjilpende mussen en regelmatig voorbijrijdende tractoren en combines. Het is oogsttijd, het graan moet van het veld.

IN TIEFEM SCHMERZ

De oorlog krijgt een gezicht als ik een bezoek breng aan de oorlogsbegraafplaatsen die in het glooiende boerenlandschap rondom Nantillois zijn verrezen. Aan de D15, de smalle weg naar Cunel, voert een grindpad naar de Deutscher Soldatenfriedhof. Hier rusten meer dan duizend Duitse soldaten die in en om het dorp het leven lieten. Mijn oog valt op het graf van Unteroffizier Heinrich Edler. In een plastic hoesje hebben familieleden een korte biografie op een A4'tje getypt, compleet met een afbeelding van de oorspronkelijke rouwadvertentie.

Heinrich werd geboren in Vennebeck op 1 augustus 1885 en was getrouwd met Christine Watermann met wie hij een zoon en een dochter kreeg. Op 6 december 1916 sneuvelde hij even verderop in Verdun. Christine meldde de dood van haar geliefde in tiefem Schmerz en sloot het rouwbericht in de krant af met een paar hartverscheurende dichtregels:

‘Es ist bestimmt in Gottes Rat,
Daβ man vom Liebsten was man hat,
Muβ scheiden.
Kein Weinen, kein Flehen, bringt dich zurück,
Hin ist die Liebe, die Hoffnung, das Glück.
Fern ist dein Grab, tief unser Schmerz.
Ruht sanft du treues Herz.’

RODE EN WITTE ROZEN

Zeven kilometer verderop, nabij Romagne-sous-Montfaucon, bevindt zich de grootste Amerikaanse oorlogsbegraafplaats op het Europese vasteland. Bijna 15.000 soldaten die sneuvelden in The Great War vonden hier hun laatste rustplaats. En ook zij worden ruim honderd jaar later niet vergeten. Bij het kruis van private Otis L. Jones, geboren in mei 1898 in Chesterfield County, Virginia, staat een vers bosje rode en witte rozen. IJzergieter Otis, zoon van Jonathan Johnson en Nora Alvis Jones, overleed op 17 oktober 1918, kort nadat hij op het slagveld gewond was geraakt.

Elf dagen eerder, op 6 oktober 1918, verloor private Louis Crosovolt het leven in Apremont-la-Forêt. Op het graf van de jonge mijnwerker wapperen een Amerikaans en een Frans vlaggetje. Louis werd op 21 maart 1894 geboren in Houtzdale, Pennsylvania en toog met veel andere militairen uit zijn staat naar de slagvelden in Frankrijk. Op het Place du Grand Four in Nantillois herinnert een pompeus monument aan de inzet van de vele Pennsylvanians: ’This monument has been erected by the State of Pennsylvania as a tribute to the heroic service and notible achievement of the 18th Division American expeditionary forces’.

MORTS POUR LA FRANCE

Ik ga even zitten op de rand van het Amerikaanse monument en overzie het Place du Grand Four. Ik kijk naar de namen van alle gevallenen in mijn notitieboekje en verbeeld me wat er van ze geworden zou zijn als La Grande Guerre ze niet had verzwolgen. Heinrich Edler had zijn twee kinderen zien opgroeien, Otis L. Jones was blijven werken in de ijzersmederij en Louis Crosovolt had beslist zijn zilveren dienstjubileum gehaald bij mijncompagnie Dahlen, Pidgeon, & Kephart in Houtzdale.

En in Nantillois? Daar hadden de broers Camille, Emile en Eugène Mouton beslist het boerenbedrijf van hun vader voortgezet. Nu leeft alleen hun naam voort op het Place du Grand Four. ‘A la mémoire glorieuse des enfants de Nantillois. Morts pour la France, 1914-1918'.

De mussen tjilpen, tractoren en combines rijden voorbij. Het is oogsttijd, het graan moet van het veld.

OP DE FOTO: Zicht op het oorlogsmonument aan het Place du Grand Four in Nantillois. Op de achtergrond is de (herbouwde) kerk deels zichtbaar.