Berlin – Hauptstadt der DDR
De Koude Oorlog was nooit zo dichtbij als op die regenachtige zaterdag in oktober 1983. Twee norse VoPo’s betraden de bus waarmee we richting Berlijn reden om ons als havo-scholieren vijf dagen onder te dompelen in een Verdeelde Stad. Want dat was Berlijn toen: West-Berlijn en Oost-Berlijn.
De bus stond langs de Autobahn in Helmstedt. Nu is dat een onbeduidende stad ergens halverwege Duitsland. Toen was het De Grens tussen de BRD en de DDR. En dat bleek uit alles. Het IJzeren Gordijn, wachttorens, prikkeldraad, zwaar bewapende agenten, mijnenvelden in een verlaten niemandsland.
Nadat met een spiegel op wieltjes onder de bus was getuurd - zouden we verstekelingen bij ons hebben? - en alle bagage was gecontroleerd, kwamen ze de bus van Favoriet Studiereizen binnen. In somber grijs gehuld. Reusachtige petten. Wapens. VoPo’s dus; agenten van de Volkspolizei die onze paspoorten wilden controleren.
ZO VOELT DAT DUS…
Op advies van onze docent Jan Sebregts zaten we op alfabetische volgorde in de bus. De paspoorten hielden we naast ons gezicht, de foto duidelijk zichtbaar. Tergend langzaam schreden de VoPo’s door het gangpad. IJskoude blik, een rilling bij het oogcontact dat minutenlang leek te duren. Zo voelt dat dus. Onvrijheid. Onderdrukking. We waren muisstil...
Via Helmstedt reden we naar West-Berlijn. Links en rechts zagen we de DDR. Magdeburg met zijn kleurloze hoogbouw, Trabantjes en overal verkeersborden die ons richting ‘Berlin – Hauptstadt der DDR’ stuurden. West-Berlijn leek hier niet te bestaan. Na weer een grenscontrole arriveerden we in de Wilhelm Blume Allee.
Hier stond Jugendgästehaus Tegel. Dat was onze uitvalsbasis om Berlijn te verkennen. En hier is mijn liefde voor deze stad geboren. Stad met twee gezichten, zo mooi bezongen door Klein Orkest. ‘Oost-Berlijn, Unter den Linden’. En: ‘West-Berlijn, de Kurfürstendamm’. Dit is ook de stad van David Bowie’s ‘Heroes’, Lou Reeds ‘Berlin’ en U2’s ‘Achtung Baby’.
VOORGOED VAARWEL
Lenin en Marx zijn inmiddels van hun voetstuk gevallen, maar overal vind je nog sporen van de DDR. Stukjes muur, het immense Alexanderplatz, de machtige Fernsehturm en natuurlijk de onmetelijke Karl Marx Allee. Ga terug in de tijd in het Tränenpalast. In dit treinstation zwaaiden families uit Oost en West elkaar voorgoed vaarwel.
Ik houd van Berlijn. Hier klom ik in 1983 bij Checkpoint Charlie over de muur om een half etmaal in de ‘Hauptstadt der DDR’ te vertoeven. Hier zag ik het Berliner Ensemble ‘Die Dreigroschenoper' van Bertolt Brecht en Kurt Weill spelen. Hier aanschouwde ik in Treptow het eerbetoon aan het machtige Russische leger dat in 1945 Hitler versloeg.
Vandaag is het dertig jaar geleden dat De Muur viel. Hoe het was in de DDR? Glimlach als je nog eens naar ‘Goodbye Lenin’ kijkt of huiver bij het beklemmende ‘Das Leben der Anderen’. Ik herinner me 9 november 1989 als de dag van gisteren. Maar meer nog denk ik terug aan die kletsnatte oktoberdag in 1983, in de bus bij Helmstedt. Daar kwamen onvrijheid en onderdrukking even heel dichtbij. Om stil van te worden...
(Foto: Wachtturm, Erna Berger Strasse, Berlijn, 2016)
